Obchody 100. rocznicy III Powstania Śląskiego

III Powstanie Śląskie – ostatnie, najdłużej trwające i najkrwawsze ze śląskich zrywów wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku. Ważną role odegrały w nim kobiety, które angażowały się w każdą z form działalności powstańczej i plebiscytowej. Choć niewiele walczyło z bronią w ręku, to kopały okopy, opatrywały rannych i opiekowały się nimi, wykonywały szeroko rozumiane prace biurowe, były kurierkami, obsługiwały telefony i telegrafy, prały, gotowały, sprzątały, szyły opaski, były tłumaczkami.

Józefa Bramowska była jedną z tych kobiet. W czasie powstania, gdy synowie stanęli do walki, prowadziła w domu punkt konspiracyjny. Zakładała organizacje kobiece, w których uczyła polskiej kultury i języka. Nieustraszona cicha bohaterka, jak wiele innych kobiet z czasów budowania granic II Rzeczpospolitej, nie bała się nawet więzienia. W niepodległej Polsce zasiadła, jako jedna z niewielu kobiet, w ławach Senatu RP.

Portret filmowy Józefy Bramowskiej jest częścią kampanii #ŚląskWspólnaSprawa.

Józefa Bramowska, z domu Batsch, urodziła się 10 marca 1860 roku w Żyglinie na Górnym Śląsku. W 1878 roku podjęła pracę w kopalni rudy i kruszcu w Pasiekach, gdzie poznała swojego przyszłego męża, Piotra Bramowskiego. Pobrali się w 1890 roku i mieli razem pięciu synów: Stanisława, Karola, Józefa, Tomasza i Pawła.

Józefa była „społecznicą”. Swoją działalność rozpoczęła od prac na rzecz polskiego języka i czytelnictwa. Była jedną z założycielek utworzonego w 1909 roku Towarzystwa Kobiet w Żyglinie, gdzie pod pozorem realizacji celów statutowych zajmowano się polską kulturą, literaturą i poznawano pieśni patriotyczne. Sama Bramowska nie posiadała wykształcenia – ukończyła tylko 4 klasy pruskiej szkoły powszechnej – lecz mimo to bardzo dużo czytała i potrafiła pięknie przemawiać. W 1914 roku po raz pierwszy władze niemieckie nałożyły na nią konsekwencje za wygłoszenie patriotycznej mowy podczas wiecu kobiet polskich w Bytomiu. W 1919 roku trafiła do więzienia, a zarzuty jej postawione dotyczyły działalności na rzecz przyłączenia Górnego Śląska do Polski.

Po zakończeniu I wojny światowej Józefa Bramowska przystąpiła do reaktywacji Towarzystwa Polek. Należała do grona najaktywniejszych działaczy polskiej akcji plebiscytowej. Posiadała niezwykły talent oratorski i wykorzystywała go na wiecach i zebraniach, wzywając obywateli do oddania głosu na Polskę. Cieszyła się szacunkiem współpracownikow i przeciwników. Była kobietą odważną i niejednokrotnie ryzykowała życiem i bezpieczeństwem swojej rodziny np. oferując schronienie powstańcom i działaczom politycznym ściganym przez bojówki niemieckie. W czasie III Powstania Śląskiego w domu Bramowskich mieścił się punkt konspiracyjny i magazyn broni (synowie Bramowskiej byli także zaangażowani w powstania).

Po zajęciu Śląska we wrześniu 1939 roku Józefa Bramowska znalazła się na liście proskrypcyjnej działaczy polskich. Udało jej się wyjechać i ukryć we Lwowie prywatne archiwum pełne nazwisk polskich działaczy na Śląsku – dotąd nie zostało ono odnalezione. Po powrocie do Żyglina, od aresztowania i osadzenia w obozie koncentracyjnym uratował ją zły stan zdrowia i podeszły wiek. Zmarła 24 października 1942 roku w areszcie domowym w i została pochowana na tamtejszym cmentarzu.

Biuro Programu „Niepodległa”