16 czerwca w Lubelskim Centrum Konferencyjnym odbyła się wideokonferencja poświęcona znaczeniu Programów Interreg w rozwoju województw Polski Wschodniej. Wydarzenie otworzył oraz gości powitał Marszałek Województwa Lubelskiego Jarosław Stawiarski. Wśród zaproszonych gości znaleźli się m.in.: Jacek Żalek – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej i Sławomir Tokarski – Dyrektor ds. Europejskiej Współpracy Terytorialnej, makroregionów, Interreg i wdrażania programów, DG Regio, KE.
O doświadczeniach ze współpracy partnerskiej opowiadali marszałkowie województw Polski Wschodniej: Ewa Draus – Wicemarszałek Województwa Podkarpackiego, Andrzej Bętkowski – Marszałek Województwa Świętokrzyskiego, Gustaw Brzezin – Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Janina Orzełowska – Członek Zarządu Województwa Mazowieckiego.
Cel i przesłanie konferencji
Współpraca międzynarodowa realizowana przez polskie regiony w partnerstwie z regionami krajów UE oraz krajami sąsiadującymi stanowi istotny element polityki i strategii rozwoju polskich województw. Zapewnia przepływ doświadczeń między regionami z różnych państw, a tym samym wspiera działania zmierzające do podniesienia jakości funkcjonowania samorządów. Należy stwierdzić, że współpraca międzyregionalna, jak również transgraniczna prowadzi do kulturowego i edukacyjnego rozwoju regionów oraz jest narzędziem promocji ich walorów. Wszystkie te funkcje spełniane przez współpracę międzynarodową realizowaną przez regiony sprawiają, że przyczynia się ona także do ich rozwoju gospodarczego.
Mając na uwadze istotną rolę współpracy międzynarodowej i jej wpływ na rozwój regionów, Marszałek Województwa Lubelskiego Jarosław Stawiarski zaproponował zorganizowanie konferencji, dotyczącej znaczenia i roli programów Interreg w rozwoju województw Polski Wschodniej.
Celem konferencji była wymiana doświadczeń oraz dyskusja nad znaczeniem współpracy w ramach Programów Interreg oraz prezentacja dobrych praktyk i trwałych efektów rozwojowych projektów. Przede wszystkim konferencja ukierunkowana jest na identyfikację wyzwań, jakie stawia przed regionami nowy okres programowania 2021 – 2027 w zakresie międzynarodowej współpracy partnerskiej.
Programy Interreg oraz Programy Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa realizowane w województwach Polski Wschodniej
Programy Interreg stanowią część polityki spójności Unii Europejskiej. Jej zadaniem jest rozwiązywanie problemów, które wykraczają poza granice państw i które wymagają podjęcia wspólnych działań. Działania podejmowane w ramach tej współpracy są finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR). Natomiast Europejski Instrument Sąsiedztwa (EIS) jest finansowym instrumentem Europejskiej Polityki Sąsiedztwa (EPS). EPS wspiera reformy polityczne, gospodarcze i społeczne w krajach sąsiadujących z Unią Europejską. W przypadku Polski są to Białoruś, Ukraina i Rosja.
Raport z realizacji programów Interreg w województwach Polski Wschodniej w latach 2014–2020
Unia Europejska inwestuje w integrację społeczności podzielonych granicami państwowymi wspierając międzynarodowe projekty pozwalające na rozwój własnego potencjału. Interreg to także szansa na wspólne podejmowanie wyzwań, która daje możliwość rozwiązywania problemów we współpracy z zagranicznymi partnerami. Polskie podmioty takie jak m. in. samorządy, instytucje edukacyjne i kulturalne, jednostki naukowo-badawcze, policja, straż pożarna, organizacje pozarządowe (NGO’s) z sukcesem realizują projekty w międzynarodowym wymiarze.
Realizowane projekty mają różny zasięg i tematykę. Począwszy od kulturalnych, transgranicznych spotkań integrujących lokalną społeczność, poprzez inicjatywy i pomysły na turystyczny rozwój regionów przygranicznych w podnoszeniu bezpieczeństwa mieszkańców, czy też poprawę infrastruktury komunikacyjnej. Łączna liczba realizowanych projektów w programach transgranicznych, transnarodowych i międzyregionalnym w województwach Polski Wschodniej wynosi 628. W projekty zaangażowało się w sumie 708 beneficjentów, natomiast łączna wartość dofinansowania wyniosła ponad 300 mln euro.
Raport został opracowany w 2021 r. przez Departament Strategii i Rozwoju Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubelskiego w Lublinie we współpracy z Urzędami Marszałkowskimi z poszczególnych województw Polski Wschodniej. W Raporcie dokonano podsumowania realizacji programów Interreg w województwach Polski Wschodniej w latach 2014-2020. Raport stanowi również podstawę do debaty dotyczącej tej tematyki w trakcie zorganizowanej przez województwo lubelskie Konferencji.
Celem opracowanego raportu jest syntetyczne zaprezentowanie informacji oraz danych z realizacji programów współpracy transnarodowej, międzyregionalnej i transgranicznej w ramach Interreg, współfinansowanych m.in. ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz programów współpracy transgranicznej, działających w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa w latach 2014-2020. Zakres terytorialny opracowania obejmuje obszar województw Polski Wschodniej tj. województwa: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie i mazowieckie[1]. Raport został opracowany w oparciu o dane i informacje z Komisji Europejskiej, Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, dokumentów programowych oraz z poszczególnych województw Polski Wschodniej.
W materiale uwzględniono również programy wdrażane w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa, które w nowej perspektywie finansowej będą realizowane na podobnych zasadach jak programy Interreg.
Główne ustalenia i wnioski Raportu
- Województwa Polski Wschodniej z dużym zaangażowaniem realizują projekty w ramach programów współpracy. Projekty te dają możliwość podejmowania różnego rodzaju działań i inicjatyw w wymiarze międzynarodowym, które zgodnie z założeniem ww. programów przyczyniają się do wzmocnienia spójności terytorialnej w Europie.
- Dotychczasowe doświadczenia, osiągnięcia i wymierne efekty projektów, a także zwiększająca się liczba beneficjentów przystępujących do projektów współpracy świadczą o dużej skuteczności i potrzebie realizacji projektów w układzie międzynarodowym. Współpraca z partnerami zagranicznymi to przede wszystkim rozwiązywanie wspólnych problemów oraz poszukiwanie rozwiązań w takich dziedzinach, jak innowacje, zdrowie, środowisko, badania, edukacja, transport, zrównoważona energia i wiele innych.
- Wdrażane projekty współpracy przynoszą beneficjentom wiele korzyści o tzw. „miękkim” charakterze, które są efektem i wynikają m.in. z
- nawiązywania współpracy z regionami europejskimi – uczenie się od najlepszych;
- zdobywania know-how, uzyskanie gotowych rozwiązań (dobre praktyki) oraz ich implementacja w regionie;
- wymiany doświadczeń.
- Ewidentnymi korzyściami z tej współpracy są:
-
- zwiększenie rozpoznawalności regionu w Europie;
- wsparcie polityk regionalnych, a także wpływ na określanie strategicznych kierunków rozwoju, czy usprawnianie wdrażania regionalnych programów operacyjnych.
- Szczególnie ważne są programy współpracy transgranicznej, realizowane przez beneficjentów z województw lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, warmińsko-mazurskiego. Potwierdzeniem tego jest znaczna liczba partnerów wiodących oraz partnerów projektu, którzy często biorą udział w więcej niż w jednym projekcie. Wysokość pozyskanego dofinansowania w programach transgranicznych jest wyższa niż w przypadku programów transnarodowych i międzyregionalnego. Wynika to m.in. z konstrukcji tych programów, a w szczególności z.:
-
- możliwości wykorzystania alokacji na działania infrastrukturalne, które wciąż są głównym motywem podejmowania współpracy z sąsiadującym partnerem zagranicznym;
- łatwość pozyskania do współpracy partnera zagranicznego z sąsiadującego kraju;
- możliwości uzyskania wsparcia w formie zaliczki w niektórych programach;
- możliwość realizacji mikroprojektów.
- Realizacja projektów w ramach programów transnarodowych oraz międzyregionalnego jest dla beneficjentów większym wyzwaniem. Z analizy wynika, że najchętniej w tego typu projekty angażują się partnerzy o dużym doświadczeniu oraz potencjale instytucjonalnym, kadrowym, czy też naukowym. Często są to także samorządy (głównie urzędy marszałkowskie, urzędy miast), agencje sektorowe, instytuty badawcze, czy też uczelnie.
- Mając na uwadze liczbę zgłaszanych projektów, zaangażowanie beneficjentów z województw Polski Wschodniej w realizację projektów współpracy międzynarodowej oraz efektywność wykorzystywanych środków należy stwierdzić, że Programy Interreg oraz EIS są potrzebne i stanowią cenne i istotne uzupełnienie dla regionalnych czy też krajowych programów operacyjnych. Umożliwiają one budowanie i wzmacnianie zdolności oraz potencjału współpracy międzynarodowej regionów.
- Wobec istniejących potrzeb rozwojowych regionów Polski Wschodniej oraz zbudowanych i posiadanych już możliwości aplikacyjnych problemem jest niska alokacja na programy Interreg, zwłaszcza na współpracę transgraniczną.
- Dotychczasowe zaangażowanie regionów we współpracę transgraniczną oraz uzyskane efekty potwierdzają skuteczność realizacji celów i założeń programów. Środki dedykowane transgranicznym projektom obejmującym m.in. poprawę infrastruktury technicznej, w tym transportowej, wsparcie sektora B+R, poprawę stanu środowiska oraz wzmocnienie inicjatyw społecznych są wydatkowane efektywnie. Generują one wysoką wartość dodaną, oferując platformę współpracy wielopoziomowej, wielosektorowej w tym międzypaństwowej i międzyregionalnej angażując kraje spoza Unii. Łączą społeczności europejskie nie tylko w wymiarze ekonomicznym i społecznym, ale również przestrzennym, włączając bezpośrednio do współpracy partnerów z obszaru pogranicza.
- Zarówno programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej realizowane na granicach wewnętrznych Unii Europejskiej (współpraca np. z Litwą, Słowacją) jak i w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa (współpraca z Białorusią, Ukrainą, Rosją) pozwoliły regionom na otwarcie się na zewnątrz, poznanie swoich sąsiadów i podjęcie cennych, często trudnych inicjatyw na rzecz rozwoju przygranicznej infrastruktury, rozwiązywanie wspólnych problemów społecznych, np. dzięki realizacji małych projektów people-to-people oraz wymianie doświadczeń i know how. Społeczności tych województw nawiązały liczne kontakty z partnerami zza północnej, wschodniej i południowej granicy, co skutkuje realną współpracą i konkretnymi rezultatami w rozwoju pogranicza. Podejmowane wspólne działania pozwalają regionom zwiększać swoją atrakcyjność, m. in. wśród turystów, partnerów kulturalnych oraz inwestorów przyczyniając się do wzmocnienia ich spójności terytorialnej i solidarności.
- Potencjał i możliwości podejmowania kooperacji są bardzo duże, co potwierdza intensywność kontaktów oraz bardzo duża ilość wniosków aplikacyjnych składanych zwłaszcza w programach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa. Świadczy to o utrzymującej się gotowości do rozwiązywania wspólnych problemów na drodze do wzmocnienia transgranicznych procesów rozwojowych. Często problemem nie jest jakość projektów, a brak środków w budżecie programu na realizację dobrych transgranicznych przedsięwzięć.
- Cele polityki realizowanej przy pomocy EWT/EIS powinny uwzględniać m.in. poziom rozwoju regionów i specyfikę obszarów przygranicznych dla efektywnego rozwiązywania problemów całych obszarów transgranicznych.
- Niezbędne jest szersze ujęcie w programach większej innowacyjności oraz elastyczności w dostosowywaniu do potrzeb interwencji podejmowanej w ramach współpracy terytorialnej w jej wszystkich trzech wymiarach: transgranicznym, transnarodowym i międzyregionalnym.
- Ze względu na doświadczenia euroregionów funkcjonujących na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej tj. Euroregionu Niemen, Euroregionu Puszcza Białowieska, Euroregionu Bug, Euroregionu Roztocze, Euroregionu Karpaty i Euroregionu Bałtyk powinny one zostać silniej włączone w proces wdrażania poszczególnych programów współpracy.
DO POBRANIA
Raport z realizacji programów Interreg w województwach Polski Wschodniej w latach 2014-2020
Oficjalny portal województwa lubelskiego prowadzony przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego