Ustanowienie Transgranicznego Rezerwatu Biosfery „Roztocze” UNESCO zbiegło się z zapowiedzią zmiany polityki rozwojowej obejmującej tereny przygraniczne Polski Wschodniej, które dotychczas były pomijane w dokumentach strategicznych zarówno na szczeblu regionalnym jak i rządowym.
Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego do 2030 r., prace nad nowym Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Lubelskiego na lata 2021-2027 oraz prace nad programami unijnymi w obszarze rozwoju obszarów wiejskich i transgranicznych stanowiły wyjątkowy moment na stworzenie stałych struktur instytucjonalnych umożliwiających rozwój tego regionu. Odpowiedzią na powstałą sytuację była decyzja o powołaniu Stowarzyszenia Samorządów Euroregion Roztocze oraz międzynarodowego zrzeszenia społeczności lokalnych po polskiej i ukraińskiej stronie granicy pn. Związek Transgraniczny Euroregion Roztocze.
Jednym z pierwszych działań inicjujących powołanie Euroregionu Roztocze była konferencja pn. Euroregion „Roztocze” szansą na rozwój pogranicza polsko-ukraińskiego, zorganizowana przez Stowarzyszenie Samorządów Powiatu Tomaszowskiego, Miasto Tomaszów Lubelski, Powiat Tomaszów Lubelski oraz Instytut Rozwoju Samorządu Terytorialnego Województwa Lubelskiego. Celem konferencji było uzyskanie opinii samorządów terytorialnych, przedsiębiorców oraz instytucji działających w obszarze rozwoju regionalnego na temat zasadności utworzenia Euroregionu Roztocze, określenie intencji, form oraz zakresu przyszłej współpracy. W konferencji uczestniczyli: Wojewoda Lubelski Lech Sprawka, Marszałek Województwa Lubelskiego Jarosław Stawiarski, Wicemarszałek Województwa Lubelskiego Michał Mulawa, Prezes IRST WL dr hab. Marcin Szewczak, przedstawiciele samorządów, organizacji, instytucji i przedsiębiorców z województwa lubelskiego i podkarpackiego oraz delegacja z Ukrainy. Wobec jednoznacznie pozytywnych opinii i podpisania deklaracji utworzenia Euroregionu Roztocze – przystąpiono do czynności organizacyjnych.
20 maja 2020 r. odbyło się zebranie założycielskie powołujące Stowarzyszenie Samorządów Euroregion Roztocze z siedzibą w Tomaszowie Lubelskim. Wybrano wówczas Zarząd w składzie: prezes Wojciech Żukowski – Burmistrz Tomaszowa Lubelskiego, wiceprezes Andrzej Rolla – Starosta Kraśnicki, wiceprezes Andrzej Szarlip – Starosta Biłgorajski, członek zarządu Grzegorz Dominik – Burmistrz Miasta i Gminy Narol, członek zarządu Damian Miechowicz – Zamość oraz Komisję Rewizyjną w składzie: przewodniczący Jarosław Korzeń – Wicestarosta Tomaszowski, Stanisław Grześko – Starosta Zamojski, Krzysztof Kołtyś – Burmistrz Janowa Lubelskiego.
Priorytetem w zakresie działalności Euroregionu Roztocze jest dalsze tworzenie warunków do rozwijania przyjaznej i wzajemnie korzystnej współpracy transgranicznej, bezpośrednio sąsiadujących obszarów Ukrainy i Polski. Istotnym celem nowego Euroregionu jest ochrona środowiska naturalnego terenów przygranicznych, prowadzenie działań zapobiegających zagrożeniom i klęskom żywiołowym, rozwój potencjału gospodarczego, poprawa poziomu życia mieszkańców, inicjowanie kontaktów różnego rodzaju instytucji, placówek oświatowych, sportowych kulturalnych i innych.
Obecnie do Euroregionu Roztocze należy 45 jednostek samorządu terytorialnego z województwa lubelskiego i podkarpackiego, w tym na poziomie regionalnym województwo lubelskie, 6 powiatów (biłgorajski, janowski, kraśnicki, lubaczowski, tomaszowski i zamojski) Zamość – miasto na prawach powiatu oraz 37 samorządów miejskich, miejsko-wiejskich i wiejskich.
W celu efektywnej i sprawnej pracy od 1 lipca 2020 r. Zarząd powołał Biuro Euroregionu Roztocze, które ma siedzibę w Tomaszowie Lubelskim, ul. Lwowska 80, tel. 84 543 2080, e-mail: euroregion.roztocze@gmail.com
Priorytetowym celem organizacyjnym stało się utworzenie międzynarodowego zrzeszenia społeczności lokalnej pn. Związek Transgraniczny Euroregion Roztocze. W projekcie umowy strony wyraziły wolę stworzenia podstaw do rozwijania przyjaznej i wzajemnie korzystnej współpracy transgranicznej bezpośrednio sąsiadujących ze sobą obszarów Ukrainy i Polski, obejmujących w szczególności obszar Transgranicznego Rezerwatu Biosfery Roztocze UNESCO wraz z obszarami przyległymi. Umowa była podstawą do uzyskania zgody Ministra Spraw Zagranicznych RP na powołanie organizacji międzynarodowej zrzeszającej samorządy w myśl art. 4 ust. 5 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych. W dniu 23. 11. 2020 roku w Żółkwi na Ukrainie w imieniu Stowarzyszenia Samorządów Euroregion Roztocze umowę podpisał prezes zarządu Wojciech Żukowski.
W dniu 29. 12. 2020 roku podczas zebrania członków Stowarzyszenia Samorządów Euroregion Roztocze Ukraina w Żółkwi zostały omówione dalsze działania organizacyjne oraz plany współpracy ze stroną polską. W spotkaniu uczestniczył prezes zarządu Wojciech Żukowski oraz Konsul Generalny RP we Lwowie Eliza Dzwonkiewicz.
Równolegle zostały złożone wnioski do Ministra Spraw Zagranicznych RP za pośrednictwem Wojewody Lubelskiego i Podkarpackiego o wyrażenie zgody na przystąpienie do międzynarodowego zrzeszenia społeczności lokalnej pn. Związek Transgraniczny Euroregion Roztocze samorządów, których organy uchwałodawcze podjęły uchwały w przedmiotowej sprawie. Po uzupełnieniu wniosków o podpisaną umowę z partnerami z Ukrainy oraz inne wymagane dokumenty, w dniu 27 stycznia 2021 roku procedura zakończyła się powodzeniem. Aktualnie pozytywną decyzję Ministra Spraw Zagranicznych RP o wyrażeniu zgody na przystąpienie do międzynarodowego zrzeszenia społeczności lokalnej pod nazwą Związek Transgraniczny Euroregion Roztocze otrzymało 21 jednostek samorządu terytorialnego, w tym 2 z województwa podkarpackiego i 19 z województwa lubelskiego.
Powstanie Związku Transgranicznego Euroregion Roztocze w istotnym stopniu pozwala na włączenie się organizacji w kształtowanie współpracy transgranicznej województwa lubelskiego i podkarpackiego oraz występowanie o fundusze zewnętrzne przeznaczone dla organizacji o charakterze międzynarodowym.
W Polsce funkcję Sekretariatu Związku będzie pełniło dotychczasowe Biuro Euroregionu z siedzibą w Tomaszowie Lubelskim przy ul. Lwowskiej 80.
W najbliższym czasie zadaniem organizacyjnym będą kolejne wnioski do MSZ o wyrażenie zgody na przystąpienie do Związku Transgranicznego Euroregion Roztocze samorządów, które już podjęły uchwały w tej sprawie – tak jak dotychczas całość będzie koordynowana przez Biuro Euroregionu. Po stronie ukraińskiej dokonywane są obecnie czynności formalne wynikające ze zmian kadrowych, które nastąpiły w wyniku przeprowadzonych wyborów samorządowych jesienią 2020 r.
Oficjalny portal województwa lubelskiego prowadzony przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego